Шляхам продкаў

Этнафэст "Жывая даўніна"

23 кастрычніка 2022г. Полацкі раённы Цэнтр культуры запрасіў аматараў беларускай спадчыны: народных песень, танцаў, гульняў ды абрадаў, на этнафэст “Жывая даўніна”. Мерапрыемства з’яўляецца традыцыйным штогадовым вынікам даследчага этнаграфічнага праекту “Шляхам продкаў”, які ўжо шмат часу рэалізуюць спецыялісты РЦК. У этнафэсце-2022 прынялі ўдзел дзіцячыя і дарослыя фальклорныя калектывы з сямі куточкаў раёна, для якіх арганізатары падрыхтавалі шмат цікавостак.

Пры ўваходзе госцейкам свята трэба было прайсці праз жартоўную “Полацкую мытню” ад анімацыйнай групы народнага тэатра гульні “Грыбны сезон”. Далей іх сустракаў народны тэатр мініяцюр “Веснік” філіяла “Зялёнкаўскі СДК” з інтэрактыўнай праграмай “Ад сахі да каравая”, якая летась так палюбілася наведвальнікам полацкай пляцоўкі на “Славянскім базары ў Віцебску”. На першым паверсе раскінулася выстава-прэзентацыя праекта “Культура і звычаі роднага краю”: этнакуток са старажытнымі побытавымі рэчамі як на “машыне часу” адразу перамяшчаў гледачоў да беларускіх вытокаў.

На другім паверсе размясціліся майстры  ДУК “Полацкі раённы Цэнтр рамёстваў і нацыянальных культур” Інна Карандзей і Таццяна Красікава з найцікавейшымі майстар-класамі па выцінанцы “Дрэва жыцця” і лялькі “На здароўе”. Сапраўдным упрыгожваннем этнафэсту стаў майцстар-клас па завіванні беларускай традыцыйнай наміткі ад навуковага супрацоўніка Музею традыцыйнага ручнога ткацтва Паазер’я Паліны Шкляр.

Асноўнае дзейства развярнулася ў Вялікай зале. Распачалося свята агульным выкананнем абрадавай песні ва ўнікальнай спеўнай манеры “ў перахлёст”, якая з 2019 года ўваходзіць у Дзяржаўны спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны Рэспублікі Беларусь. І дарослыя, і дзеці працягла і гучна праспявалі “Гаварыла ядраное жыта”, аддаючы даніну павагі нашым працавітым продкам.

Так склалася, што асноўную карпатлівую работу па захаванню Полацкай культурнай спадчыны нястомна вядуць два старэйшыя народныя фальклорныя калектывы: “Галасы спадчыны” Багатырскага СДК і “Блізнянка” Сільніцкага СДК. На этнафэсце яны прадэманстравалі абрады “Імянарачэнне” і “Мыццё барод”, якія былі неад’емнай часткай паўсядзённага жыцця нашых продкаў, дайшлі да нашага часу і працягваюць выклікаць цікавасць у сучаснасці. Абодва калектывы неаднойчы правадзілі гэтыя абрады для жыхароў Полацка і раёна на ўрачыстых цырымоніях рэгістрацыі нованароджаных.

Рызынкай этнафэсту стаў турнір дарослых калектываў пад назвай “Фольк-традыцыя 2022”. У першым туры ўдзельнікі дэманстравалі выкананне адной беларускай народнай песні на свой густ. У другім туры ўдзельнічалі прыпевачніцы, якім патрэбна было пад музычны акампанемент харызматычна выканаць 5 прыпевак на любую тэму. Спрэчку у гэтым конкурсе вялі Лідзія Батура з Палаты, Ларыса Рабцава з в. Багатырская і Марына Багушонак з Блізніцы, якая стала бясспорным пераможцам. Трэці тур – танцавальны. Удзельніцы самі маглі выбраць сольны танец, асаблівай папулярнасцю на этнафэсце карысталася “Барыня” і “Сямёнаўна”. Лідэрам гэтага тура стала кіраўнік “Галасоў спадчыны” Таццяна Стараннік.

Пераможцам турніру “Фольк-традыцыя 2022” па меркаванню журы і па выніках усіх конкурсаў стаў народны фальклорны ансамбль “Блізнянка” пад кіраўніцтвам Вольгі Чобат.

Святочную эстафету ў дарослых перахапілі маленькія пераемнікі народных традыцый – дзіцячыя фальклорныя калектывы Полаччыны ў фольк-батле “Лецейка запрашае”. Чаму “Лецейка”? Менавіта такую назву мае дзіцячы аматарскі фальклорны калектыў з Багатырскага СДК, які носіць ганаровае найменне “узорны”. Кіруе калектывам Вольга Лобкіс. На этнафэсце “Лецейка” прэзентаваў сваю работу і прапанаваў іншым калектывам з аграгарадкоў Гомель, Рудня, Завозер’е, Блізніца прывезці па адной самай цікавай народнай гульне. “Запляціся пляцень”, “Ручаёк з перакрутамі”, “Сонейка”, “Вясёлая полька”… Дзеці з задавальненнем гулялі ў любімыя гульні сваіх бабуль і дзядуль, забыўшыся пра навамодныя гаджэты.

Госцем этнафэсту стаў узорны фальклорны калектыў “Знічка” ДУА "Палатоўская базавая школа Полацкага раёна" пад кіраўніцтвам Валянціны Баевай. Ансамбль не аднойчы станавіўся пераможцам абласных і рэспубліканскіх конкурсаў. Канёк калектыву – побытавыя танцы, песенны фальклор, народныя гульні, абрады, традыцыі. Калектыў з’яўляецца адным з асноўных пераемнікаў спеўнай традыцыі выканання купальскіх і жніўных песень “у перахлёст” і выкарыстоўвае у сваім рэпертуары напрацоўкі старэйшых фальклорных калектываў. На этнафэсце “Знічка” зноў прадэманстравала сваё майстэрства і падаравала гледачам прыемны настрой.

Завяршылася мерапрыемства агульным побытавым танцам базар, у якім закружыліся ўсе прыхільнікі даўніны. Этнафэст стаў сапраўдным святам беларускай традыцыйнай культуры, якое дазволіла абмяняцца набытым вопытам, падвяло вынікі работы “Школы народных традыцый” у адыходзячым годзе. Кожны ўдзельнік мерапрыемства адпачнуў душой ад сучаснай мітусні, дакрануўшыся да полацкай спадчыны. 

---------

Больш за пять гадоў спецыялістамі ДУК “Полацкі раённы Цэнтр культуры” рэалізуецца этнаграфічны праект “Шляхам продкаў”. Па выніках фальклорных экспедыцый, пошукава-збіральніцкай, краязнаўчай, этнаграфічнай дзейнасці праводзяцца народныя святы і мерапрыемтсвы “З народнай скарбонкі Полаччыны”, аўтэнтычныя песні трапляюць у рэпертуар аматарскіх калектываў, складзены зборнік кулінарных рэцэптаў “Смачнае падарожжа Надзейкі” і адзняты відэасюжэты з удзелам носьбітаў, распрацаваны турыстычны даведнік па ўнікальных абрадах Полаччыны “Сувязь часоў”.

У 2021 годзе ў рамках праекта “Шляхам продкаў” праходзіць раённы агляд-конкурс фальклорных калектываў клубных устаноў раёна “Калаўрот часу” і цыклічны падпраект “Крок да гульні”. У лістападзе ўсе удзельнікі адзначаных мерапрыемстваў будуць запрошаны ў Полацкі РЦК на этна-фэст “Жывая даўніна” – свята фальклору, народнай творчасці і мясцовых традыцый, для падвядзення вынікаў.

На дадзены момант у сельскіх установах культуры раёна вядуць сваю работу 14 фальклорных калектываў, 9 з якіх дзіцячыя. 17 лютага ў філіяле “Гаранскі СДК” першым прэзентаваў сваю дзейнасць ва ўтульным этнакутку дзіцячы фальклорны калектыў “Весялінка”, запрасіўшы гледачоў на вячоркі пад назвай “Мікола сцюдзёны”.

У гэты дзень нашы продкі прадказвалі асаблівасці будучага надвор’я: “Як да Міколы не выпадзе снег – доўга трава не будзе зялёнай”. Паводле падання, у гэты дзень Мікола сцюдзёны спускаецца з нябесных палёў на заснежаную зямлю, назіраючы за людзьмі. Калі сям’я добрая – ён дапамагае ў гаспадарчых справах, незамужнім дзяўчатам абяцае хуткае замужжа, а паслухмяным дзеткам кладзе пад падушку салодкі гасцінец. Хату ж дрэнных людзей у гэты дзень магло занесці снегам да самай страхі.

Удзельнікі калектыву “Весялінка” разам з кіраўніком Галінай Сушчык і культараганізатарам Алесяй Куклай спявалі песні, танчылі, ладзілі гульні, дзяліліся цікавамі апавяданнямі ад бабуль і частавалі гасцей духмянымі аладкамі.

“Калаўрот часу” набірае рух, крочучы па Полацкім раёне, і ў хуткім часе рыхтуе новыя сустрэчы з таленавітымі фальклорнымі калектывамі Полаччыны і яе народнымі традыцыямі.